Putin, geçen şubat ayında verdiği bir televizyon röportajında, ABD ve Rusya istihbarat servislerinin Gerşkoviç konusunda temas halinde olduğunu ve “ortaklarımız karşılıklı adımlar atarsa” bir anlaşmanın mümkün olabileceğini belirtmişti.
Putin, Krasikov’un ismini zikretmedi ancak “vatanseverlik duygularıyla bir kişi, Avrupa başkentlerinden birinde bir haydutu ortadan kaldırdı” derken kimden bahsettiği açıktı. Olayların Kafkasya’daki meselelerle bağlantılı olduğunu da sözlerine ekledi.
Vurularak öldürülen adam, 40 yaşındaki Zelimkhan Khangoshvili, Çeçenistan’daki ayrılıkçı savaşlar sırasında bir milis kuvvetine komuta eden Gürcistanlı etnik bir Çeçen’di. Khangoshvili, Gürcistan’da kendisine yönelik birkaç başarısız suikast girişiminin ardından ailesiyle birlikte Almanya’ya taşınmıştı.
Davadaki Alman yargıç, Krasikov’un gerçekleştirdiği suikast emrinin Putin’in kendisinden gelmiş olabileceğini öne sürdü, Rusya ise bu iddiayı reddetti. Rusya, 2006’da aşırılıkçı veya terörist olarak gördüğü kişilerin yurtdışında yargısız infazına izin veren bir yasa çıkardı.
Mahkeme, kurbanını Tiergarten Park’ta takip edip vurduktan sonra Krasikov’un bisikletini, Glock tabancasını ve kılık değiştirdiği çantayı Spree Nehri’ne attığını tespit etti. Tanıklar polisi aradı, polis onu yakınlarda tutukladı ve soruşturmacılar polis dalgıçları tarafından ele geçirilen bazı eşyalarda onun parmak izlerini buldu.
Krasikov cinayeti reddetti, Rus pasaportundaki Vadim A. Sokolov adlı sıradan bir turist olduğu hikayesinden asla vazgeçmedi. Bu tür bir sadakat, bir zamanlar Almanya’nın Dresden kentinde görev yapmış eski bir KGB ajanı olan Putin tarafından çok değerlidir. Dolayısıyla Perşembe günkü esir değişiminde, ticarette bir meslektaşını kurtarma unsuru da vardı.
Krasikov’un gerçek kimliği, ayırt edici dövmelerini gösteren fotoğraflar kullanılarak nihayet belirlendi. Alman savcılar, davayı ayrıntılı olarak açıklarken, Krasikov’un Rusya’nın iç istihbarat teşkilatı olan ve daha önce KGB olarak bilinen Federal Güvenlik Servisi’nde, Rusya dışında suikastlar ve diğer gizli operasyonlar gerçekleştiren gizli bir departmanda çalıştığını belirtti.
Krasikov’un mahkûm edilmesinin ardından Almanya, Rusya’nın davaya ilişkin işbirliği yapmamasından ve Rusya’nın olaya resmi olarak müdahil olduğu iddialarını sürekli olarak reddetmesinden rahatsız olarak iki Rus diplomatı sınır dışı etti.
Öldürülen adamın kardeşi Zurab Khangoshvilli, bir röportajında Rusya’nın Krasikov’u serbest bırakma girişimlerini uzun süredir takip ettiğini söyledi. Almanya’da yaşayan ancak ailesinin orada sığınma talebinin reddedildiğini söyleyen Zurab Khangoshvilli, davayı Rus güvenlik servisleri için “her zamanki gibi iş” olarak nitelendirdi.
“İnsanları öldürmek için her yere gönderiyorlar, sonra masum insanları yakalayıp ticarete atıyorlar ve bu onlar için işe yarıyor,” dedi. Krasikov’u hapiste tutmanın bu kalıbı bozacağını söyledi, ancak takasa itiraz etmeyeceğini de sözlerine ekledi: “Eğer takas edilirse ve masum insanların serbest kalmasına sebep olursa, mutlu olurum.”
Şubat ayında bir Rus ceza kolonisinde aniden ölen Rusya’nın başlıca muhalif figürü Aleksey Navalny davasında Krasikov için olası bir takas ortaya çıkmıştı. Ölümünden sonra, ortakları Navalny ve Rusya’daki birkaç Amerikalı mahkumun Krasikov ile takas edilmesi için görüşmelerin sürdüğünü söyledi.
Perşembe günü, Başkan Joe Biden, Alman Şansölyesi Olaf Scholz’un Krasikov’u serbest bırakma konusunda işbirliği yapmasının diplomatik müzakerelerde önemli bir unsur olduğunu söyledi.
Rusya, 32 yaşındaki Gershkovich’in serbest bırakılması için herhangi bir anlaşmanın, kendisi hüküm giyene kadar mümkün olmadığını defalarca söylemişti. Rusya’daki casusluk davaları genellikle aylar sürer, ancak onun davası yıldırım hızındaydı ve bir ay içinde sonuçlandı. Radio Free Europe/Radio Liberty’nin Rus-Amerikan editörü Kurmasheva’nın davası da benzer şekilde hızlı bir şekilde sona erdi.
Ülkeden kaçmadan önce casusluk ve diğer hassas davalarda uzmanlaşmış Rus avukat Ivan Pavlov, Gershkovich’in davasının sadece iki duruşma ve görünürde bir savunma olmadan sonuçlanmasının, bir tür düzeltmenin halihazırda yapıldığına işaret ettiğini söyledi.
Pavlov, “Hepsinin hızlı bir prosedür istemesi, herkesin bir şeyler bildiği anlamına geliyor, bunu kamuoyuna söyleyemeseler bile,” dedi. Casusluk davaları gizlice görülüyor, bu da hiçbir ayrıntının açıklanmadığı ve avukatların yorum yapmasının engellendiği anlamına geliyordu.
Gershkovich, 19 Temmuz’da yaygın olarak uydurma casusluk suçlamaları olarak kabul edilen suçlamalar nedeniyle 16 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Aynı gün, Kurmasheva “yanlış bilgi” yaymaktan ve yabancı ajan olarak kaydolmamaktan suçlu bulunduktan sonra 6 1/2 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Perşembe günkü değişim aynı zamanda, ABD’nin siyasi amaçlı olarak adlandırdığı casusluk suçlamaları nedeniyle 16 yıl hapis cezasına çarptırılan Whelan’ın serbest bırakılmasını da beraberinde getirdi. Aralık 2018’de Moskova’daki bir otelde tutuklanmıştı.
Rusya ile Batı arasındaki tutuklu değişimleri 60 yıldan daha eskiye, Soğuk Savaş’ın zirvesine dayanır, ancak çok sayıda tutuklu insanı içeren takaslar daha nadirdir. 1985’teki bir takasta 23 Batılı da dahil olmak üzere 29 kişi yer aldı. En son grup serbest bırakma Temmuz 2010’da gerçekleşti, ABD yakın zamanda yakaladığı 10 Rus’u serbest bırakırken Moskova dört kişiyi serbest bıraktı.
Viyana Uluslararası Havaalanı pistinde gerçekleşen bu değişim, Manhattan’da uyuyan ajan olmaktan hüküm giymiş bir sosyetik olan Anna Chapman’ı da içeriyordu. Ruslar, Rus nükleer bilimci Igor V. Sutyagin’i ve Rusya’nın askeri istihbaratında eski bir albay olan Sergei Skripal’i serbest bıraktı. Rus gizli ajanları daha sonra 2018’de onu zehirlemeye çalıştı ve başarısız oldu, ancak bu çabada bir İngiliz kadın öldü.
Perşembe günü serbest bırakılanlar için yapılan genel anlaşma, uzmanların Kremlin’in bazılarına göre “rehine diplomasisi” olarak adlandırılan şeye girişme yönündeki daha belirgin çabasının bir parçasıydı.
“Bu, hukuk kisvesi ve kisvesi altında gerçekleşen bir rehin alma eylemidir,” diyor Northwestern Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörü olan ve bu yöntemi inceleyen Danielle Gilbert. “Son yıllarda artışta olan bir uygulama ve özellikle Putin’in Rusya’sının yeni gözde taktiği.”
Terörist gruplardan ziyade hükümetlerin rehin alma yöntemine yönelmesi nedeniyle bu uygulamanın büyük ihtimalle daha da artacağı uyarısında bulundu.
“Bu, ABD’den bir şeyler elde etmek isteyen ancak onunla tam ölçekli, açık bir çatışmaya girmekten kaçınmak isteyen dünyadaki düşmanların asimetrik bir aracıdır” dedi.
Bu makale ilk olarak şu adreste yayınlanmıştır: New York Times
Yazan: Neil MacFarquhar
Fotoğraflar: Jonathan Participant
©2024 NEW YORK TIMES
